Νίκος Βρυζίδης- Ειδικός Παθολόγος – Διαβητολόγος τ. Αντιδήμαρχος Υγείας Δήμου Γλυφάδας: Όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τον σακχαρώδη διαβήτη

• • Ο νεανικός διαβήτης τύπου 1. Οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν συνήθως διαβήτη σε νεαρή ηλικία, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Έχουν απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης και η επιβίωση των ατόμων αυτών εξαρτάται από την εξωγενή χορήγησή της.

• Ο διαβήτης τύπου 2. Οι άρρωστοι αυτοί είναι συνήθως μέσης ηλικίας ή ηλικιωμένοι και συχνά παχύσαρκοι. Εμφανίζουν διαταραχή τόσο στην έκκριση, όσο και στη δράση της ινσουλίνης, σε αναλογία που ποικίλλει από άτομο σε άτομο.

Οι κυριότερες διαφορές μεταξύ του διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2

Επιδημιολογικά στοιχεία

Η συχνότητα του διαβήτη, τόσο του τύπου 1, όσο και του τύπου 2, ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Στις χώρες της Δύσης, ο διαβήτης υπολογίζεται ότι προσβάλλει, κατά μέσον όρο, το 6-8% του ενήλικου πληθυσμού. Ανάλογες παρατηρήσεις υπάρχουν και στη χώρα μας.

Ο διαβήτης, όμως, τύπου 2 είναι πολύ συχνός σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών (συχνότητα της τάξης του 20%) και στα δύο φύλα, αποτελεί το 85-90% των περιπτώσεων διαβήτη σε άτομα της λευκής φυλής και το 95% σε άτομα άλλων φυλών. Η συχνότητα του διαβήτη τύπου 2 αυξάνει παγκόσμια, αλλά η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η επίπτωση του διαβήτη τύπου 1 έχει επίσης αυξητική τάση. Στη χώρα μας, κατά την προηγούμενη δεκαετία, ήταν 10 περιπτώσεις διαβήτη τύπου 1 ανά 100.000 κατοίκους. Η συχνότητα αυτού του τύπου διαβήτη είναι πενταπλάσια περίπου στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και στη Σαρδηνία. Όσον αφορά το φύλο, παρατηρείται υπεροχή των αρένων, ιδιαίτερα όταν η έναρξη της νόσου συμβαίνει μετά την εφηβεία.

Αίτια

Η πάθηση φαίνεται ότι καθορίζεται από πολλούς παράγοντες και όχι μόνο από έναν. Οι παράγοντες που έως σήμερα έχουν αναγνωριστεί είναι οι εξής:

α. Παγκρεατικές παθήσεις

β. Γενετικοί παράγοντες. Ο ακριβής τρόπος κληρονομικότητας είναι αβέβαιος, αλλά φαίνεται ότι συμβάλλουν πολλά γονίδια.

γ. Αντιγόνα ιστοσυμβατότητας

δ. Αυτοανοσοποίηση

ε. Ιοί. Η λοίμωξη από ορισμένους ιούς, ιδιαίτερα της ομάδας του Coxsackie, παίζει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση του νεανικού διαβήτη σε μερικούς αρρώστους.

στ. Φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα ελαττώνουν την έκκριση ινσουλίνης.

Σακχαρώδης διαβήτης και παχυσαρκία

Πολλές επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και σακχαρώδους διαβήτη  τύπου 2, καθώς η ανάπτυξή του επηρεάζεται από την αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων και την αλλαγή των επιπέδων των ορμονών τους.

Συγκεκριμένα, στις κοινωνίες Δυτικού τύπου, οι  ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, είναι παχύσαρκοι σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%. Κατά τη διάρκεια, μάλιστα, των τελευταίων 10-15 ετών, η επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ τύπου 2) έχει αυξηθεί δραματικά και στη νεανική ηλικία (έως και 10 φορές σε ορισμένες μελέτες). Η συχνότητα εμφάνισής του στα παιδιά σε όλο τον κόσμο ενδέχεται να αυξηθεί έως και 50% στα επόμενα 15 χρόνια.

Ο λόγος αυτής της αύξησης φαίνεται ότι σχετίζεται περισσότερο με τον καθιστικό τρόπο ζωής, την κατανάλωση διατροφής υψηλής θερμιδικής αξίας και, συνεπώς, με την παχυσαρκία.

Συμπτώματα

• Πώς εκδηλώνεται ο διαβήτης τύπου 1;

Στις τυπικές περιπτώσεις εμφανίζεται με αιφνίδια απώλεια βάρους (της τάξης των 1-2 κιλών την εβδομάδα), με συνοδό την έντονη πολυφαγία, την πολυδιψία και την πολυουρία, ειδικά τη νύχτα, σε άτομα κάτω των τριάντα ετών. Συχνά συνυπάρχουν αίσθημα κόπωσης, αδυναμίας και υπνηλίας, και σημαντικού βαθμού απώλεια μυϊκής μάζας. Επίσης, διαταραχές της όρασης και δερματικές λοιμώξεις (μυκητιασικές λοιμώξεις στην περιοχή των γεννητικών οργάνων). Όταν η διάγνωση δεν γίνει σε αυτό το στάδιο, ο ασθενής εμφανίζει επιδείνωση των συμπτωμάτων και σημεία βαριάς αφυδάτωσης, ανορεξία, εμετούς, κοιλιακά άλγη και μυϊκές κράμπες. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, και ιδιαίτερα σε παιδιά μικρής ηλικίας, η πρώτη διάγνωση μπορεί να είναι κωματώδης κατάσταση.

• Πώς εκδηλώνεται ο διαβήτης τύπου 2;

Στους μισούς περίπου ασθενείς υπάρχουν σε ήπιο, κατά κανόνα, βαθμό τα κλασικά συμπτώματα του διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία, σπανιότερα απώλεια βάρους), ενώ σε ένα 20% εμφανίζει ορισμένες χαρακτηριστικές λοιμώξεις (χαρακτηριστικότερη είναι η μυκητίαση των γεννητικών οργάνων). Στο 30% των περιπτώσεων, η διάγνωση του διαβήτη τύπου 2 γίνεται τυχαία, στο πλαίσιο κάποιου ελέγχου (προσυμπτωματικός ή προεγχειρητικός έλεγχος). Οι διαταραχές της όρασης, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή, είναι επίσης συχνές και οφείλονται στη συσσώρευση γλυκόζης και ύδατος στον φακό του οφθαλμού, λόγω της υπεργλυκαιμίας. Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν μυϊκές κράμπες στα κάτω άκρα, καυσαλγίες στα πέλματα και στα δάχτυλα των ποδιών. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, ιδιαίτερα ηλικιωμένων, η πρώτη εκδήλωση του διαβήτη τύπου 2 μπορεί να είναι η κωματώδης κατάσταση, λόγω υποκείμενης λοίμωξης.

Διάγνωση

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του σακχαρώδη διαβήτη, της Αμερικάνικης Διαβητολογικής Εταιρείας (1997) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1999) υπάρχουν τα εξής τρία κριτήρια για να τεθεί η διάγνωση του διαβήτη.

1. Σάκχαρο νηστείας > 126 mg/dl

Ως νηστεία ορίζεται η μη λήψη φαγητού για τουλάχιστον 8 ώρες.

2. Τυχαίο σάκχαρο > 200 και ταυτόχρονα παρουσία κλασικών συμπτωμάτων του διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία και ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους).

3. Σάκχαρο > 200 mg/dl δύο ώρες μετά τη χορήγηση 75 γρ. γλυκόζης από του στόματος.

Θεραπεία

• Δίαιτα

Όλοι οι διαβητικοί θα πρέπει να ακολουθούν ορισμένη διαιτητική αγωγή. Για τους παχύσαρκους έχει σημασία η ελάττωση του βάρους, που μπορεί να επαναφέρει τη γλυκόζη στα φυσιολογικά επίπεδα. Για τους λιποβαρείς διαβητικούς απαιτείται συνήθως μικρή ποσότητα από υδατάνθρακες. Για τους κανονικού βάρους διαβητικούς απαιτείται συνήθως μικρή αποχή από τους υδατάνθρακες.

Καθοριστικής σημασίας είναι μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (ΓΔ), που αφομοιώνονται καλύτερα και προκαλούν ήπια έκκριση ινσουλίνης, προστατεύοντας από απότομες «μεταπτώσεις» του σακχάρου στο αίμα.

• Αντιδιαβητικά δισκία

Υπογλυκαιμικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τον διαβήτη ενηλίκων, που δεν ελέγχεται μόνο με δίαιτα. Υπάρχουν πέντε ομάδες αντιδιαβητικών δισκίων.

• Ινσουλίνη

Η θεραπεία με ινσουλίνη αφορά τον διαβήτη τύπου 1, καθώς και τον διαβήτη τύπου 2, που δεν ρυθμίζεται επαρκώς με αντιδιαβητικά δισκία. Τα σκευάσματα ινσουλίνης διακρίνονται με βάση τον χρόνο έναρξης και τη διάρκεια δράσης της ινσουλίνης, και χωρίζονται σε πέντε κύριες κατηγορίες.