Εκατοντάδες παιδιά χάθηκαν την περίοδο 1998-2002 από το Iδρυμα, όπου φιλοξενούνταν για να γλιτώσουν από τα κυκλώματα διακίνησης. «ΤΑ ΝΕΑ» ερεύνησαν τα αρχεία και αποκαλύπτουν τις συνθήκες που οδήγησαν στην εξαφάνισή τους
Ηταν 26 Ιουνίου 1999, μία από τις πιο ανήσυχες βραδιές στο Ιδρυμα Αγία Βαρβάρα. Ανά δύο ώρες η μοναδική επιμελήτρια της νυκτερινής βάρδιας έγραφε σε ένα παχύ τετράδιο. «Τα αλβανάκια του προγράμματος μαλώσανε πάλι. Μέχρι και σανίδες από τα κρεβάτια βγάλανε και παίξανε ξύλο. Δεν έπρεπε να είμαι με τέτοια παιδιά μόνη μου», σημείωσε στις 22.30. «Τα πιο μεγάλα δεν παίρνουν από λόγια. Χώρια που είναι πολύ επιθετικά προς το πρόσωπό μου», επανήλθε κατά τα μεσάνυχτα. «Πλέον βγήκα εκτός εαυτού. Ο,τι θέλουν κάνουν απόψε. Τρέχουν, ουρλιάζουν, παίζουν ξύλο, με κοροϊδεύουν. Αυτό πια δεν είναι βάρδια. Είναι η κόλαση του Δάντη», έγραψε τα ξημερώματα.
Εκείνο το βράδυ στον πρώτο όροφο του Ιδρύματος Αγία Βαρβάρα φιλοξενούνταν δέκα παιδιά των φαναριών. Το πρόγραμμα είχε αρχίσει σχεδόν πριν από έναν χρόνο με πρωτοβουλία τού τότε υπουργού Δημόσιας Τάξης Φίλιππου Πετσάλνικου. Οι ανήλικοι επαίτες στους δρόμους της Αθήνα υπολογίζονταν τότε από την Αστυνομία στις 3.000. Θύματα κυκλωμάτων διακίνησης, τα περισσότερα παιδιά έπρεπε να διασωθούν και να σμίξουν με τις οικογένειές τους. Το πέρασμά τους από τη δομή της Αγίας Βαρβάρας στη Νέα Σμύρνη, που λειτουργούσε ως οικοτροφείο και επαγγελματική σχολή απροστάτευτων κοριτσιών εφηβικής ηλικίας, θα ήταν σύντομο. Για εκατοντάδες παιδιά όμως αποδείχτηκε ατελέσφορο.
Την περίοδο 1998-2002, σύμφωνα με πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη, 502 παιδιά διέφυγαν από το ίδρυμα. Τα περισσότερα το έσκασαν μόνα τους. Μερικά έπεσαν θύματα απαγωγής. Εκτοτε η τύχη τους αγνοείται. Αυτός ο αριθμός των χαμένων παιδιών όμως δεν είναι ακριβής. Στις λίστες εισόδου – εξόδου των παιδιών που επεξεργάστηκαν «ΤΑ ΝΕΑ» υπάρχουν καταγραφές των ίδιων ανηλίκων δύο και τρεις φορές καθώς το έσκαγαν, επέστρεφαν και ξαναέφευγαν μόνα τους. «ΤΑ ΝΕΑ» μέτρησαν 53 ονόματα που εμφανίζονται δύο, ακόμη και τρεις φορές στην ίδια λίστα με διαφορετικές ημερομηνίες εισόδου. Ο καθαρός αριθμός των αγνοούμενων παιδιών είναι 428. Η Μαριέττα Α. εμφανίζεται πρώτη φορά στη λίστα στις 2 Μαρτίου 1999 ως Ελληνίδα από τον Ασπρόπυργο. Το σκάει από τη μονάδα ύστερα από μία ημέρα. Το όνομά της επανέρχεται στη λίστα έπειτα από δύο μήνες, αυτή τη φορά όμως καταγράφεται ως Αλβανίδα. Περνάει έξι ημέρες στο ίδρυμα και μετά εξαφανίζεται.
Το 2004 ο Συνήγορος του Πολίτη στο πόρισμά του απέδωσε τη δυσλειτουργία του προγράμματος στην υποστελέχωση του ιδρύματος και στην πλημμελή φύλαξη των ανηλίκων. Το 2012 η Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων ζήτησε από την Ελλάδα καταλογισμό πειθαρχικών και ποινικών ευθυνών για την υπόθεση. Και την περασμένη εβδομάδα, ύστερα από παρέμβαση του υπουργού Δικαιοσύνης Χαράλαμπου Αθανασίου, ανακινήθηκε το θέμα. Ο ίδιος δήλωσε ότι ο αριθμός των 502 παιδιών είναι αυθαίρετος. Οι δικαστικές Αρχές ανέσυραν τον φάκελο από το αρχείο και θα ξεκινήσουν έρευνα από μηδενική βάση.
ΑΘΕΑΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ. Δεκαπέντε χρόνια αφότου άνοιξε το Αγία Βαρβάρα την πύλη του στα παιδιά των φαναριών, «ΤΑ ΝΕΑ» φέρνουν για πρώτη φορά στο φως τις αθέατες ιστορίες του. Ερευνα της εφημερίδας στα αρχεία του προγράμματος (όσα διασώθηκαν καθώς μέρος τους καταστράφηκε από πλημμύρα μετά τη μεταφορά τους στο Κέντρο Προστασίας Παιδιού στο Καλαμάκι) φανερώνει τους λόγους που οδήγησαν στην εξαφάνιση των παιδιών.
Από το 1951 το Ιδρυμα Αγία Βαρβάρα στεγάζεται στο Ιωσηφόγλειο Ορφανοτροφείο στη Νέα Σμύρνη, σε ένα τριώροφο 3.000 τ.μ. Στις εγκαταστάσεις του λειτουργούσαν εργαστήρια αγγειοπλαστικής, ξυλουργικής, ραπτικής και κεντήματος για τα φιλοξενούμενα κορίτσια. Στις 10 Δεκεμβρίου 1998 όμως φθάνουν εκεί τα πρώτα παιδιά των φαναριών, 34 στο σύνολό τους. «Την πρώτη εβδομάδα εμφανίζονται ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, έως και η πρόεδρος του τότε Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας. Είχαμε και αστυνομική φύλαξη μόνο για τέσσερις ημέρες. Σταδιακά όλοι εξαφανίστηκαν και μείναμε εμείς», λέει εργαζόμενη στο ίδρυμα που ζήτησε να μη δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία της. «ΤΑ ΝΕΑ» επικοινώνησαν και με άλλους τρεις πρώην συναδέλφους της, δύο στη σύνταξη και έναν σε διαθεσιμότητα. Κανένας δεν θέλησε να μιλήσει.
Βάσει του σχεδιασμού, το Αγία Βαρβάρα δεν θα σήκωνε μόνο του όλο το βάρος του προγράμματος. Αλλο κέντρο φιλοξενίας όμως που επρόκειτο να ανοίξει στο Παλαιό Φάληρο τελικά δεν λειτούργησε. Τα εργαστήρια ραπτικής και κεντήματος στο Αγία Βαρβάρα καταργήθηκαν και οι δασκάλες έγιναν επιμελήτριες. Χωρίς την κατάλληλη εμπειρία και εκπαίδευση έπρεπε να διαχειριστούν παιδιά-θύματα εκμετάλλευσης που συχνά δεν μιλούσαν ελληνικά. «Μόνο κρεβάτια και πετσέτες μάς έφεραν για τα παιδιά. Δουλεύαμε δεκαπέντε ημέρες συνεχόμενα, χωρίς ρεπό. Ζητούσαμε απελπισμένα άδεια και μας έλεγαν ότι δεν δίνει το πρόγραμμα», θυμάται εργαζόμενη.
Με τον καιρό η υπομονή των υπαλλήλων εξαντλούνταν. Ενδεικτικά είναι τα όσα γράφει εργαζόμενη στο ημερολόγιο των επιμελητών: «Αναρωτιέμαι πού είναι οι ”ορκισμένοι άνθρωποι” του περίφημου προγράμματος των φαναριών. Προσωπικά, μου έχουν πει πως εγώ στη βάρδιά μου δεν θα έχω καμία δουλειά με τα παιδιά του πρώτου ορόφου».
Στο προσωπικό του ιδρύματος υπήρχε μόνο ένας φύλακας ανά βάρδια. Στις 21 Ιουνίου 1999 επιμελητής γράφει στο ημερολόγιο του ιδρύματος: «Ηρθαν οκτώ παιδιά από το Ανηλίκων και άλλα τρία μετά. Τρία το έσκασαν από το σπασμένο παράθυρο του πρώτου ορόφου κατά την ώρα που το προσωπικό έπαιζε ξύλο με τον μπαμπά άλλου παιδιού προκειμένου να μην το πάρει. Τράβαγε αυτός από έξω το παιδί και οι άλλοι από μέσα. Τελικά το πήρε». Εξι μήνες αργότερα εκείνο το παράθυρο δεν είχε φτιαχτεί. Επιμελήτρια έγραψε στο ημερολόγιο ότι «τα παράθυρα της σκάλας είναι τελείως ακατάλληλα. Την Τρίτη που θα έρθουν τα παιδιά των φαναριών θα φεύγουν με μεγάλη ευκολία».
Οι περισσότεροι ανήλικοι φαίνεται ότι έφευγαν από το ίδρυμα μόνοι τους, οικειοθελώς. Από την έρευνα των «ΝΕΩΝ» στις λίστες εισόδου-εξόδου προκύπτει ότι 19% των παιδιών που διέφυγαν την περίοδο 1998- 2002 από το ίδρυμα δεν πέρασαν ούτε μία νύκτα στις εγκαταστάσεις, ενώ το 40% όσων εξαφανίστηκαν έμεινε μόνο ένα βράδυ στους κοιτώνες του πρώτου ορόφου. Για 21 αγνοούμενα παιδιά οι επιμελητές δεν είχαν γράψει ημερομηνίες εισόδου-εξόδου στο αντίστοιχο βιβλίο.
Θύματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης, οι περισσότεροι ανήλικοι χρειάζονταν ειδική μεταχείριση. Ενα παιδί φοβόταν ότι ήθελαν να τον δηλητηριάσουν και έτρωγε μόνο εάν δοκίμαζε το φαγητό πρώτα κάποιος υπάλληλος. Στις 7 Νοεμβρίου του 1999 άλλος ανήλικος έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Σκαρφάλωσε τη σιδερένια πόρτα που απομονώνει το δώμα, παραβίασε άλλη πόρτα που οδηγεί στην ταράτσα και απείλησε ότι θα πέσει. Με τη βοήθεια αστυνομικών και πυροσβεστών κατέβηκε.
Το γράμμα της Ροβένας
«Μου σώσατε τη ζωή»
Με ημερομηνία 10 Ιανουαρίου 2001 η Ροβένα Μ. ευχαριστούσε σε γράμμα της τις επιμελήτριες του Αγία Βαρβάρα. Είχε περάσει από το ίδρυμα και είχε μεταστεγαστεί στην Παιδόπολη Ιωαννίνων. «Εδώ στην παιδόπολη έχω βρει πολλές φίλες, όμως θα σας θυμάμαι για πάντα γιατί με έχετε βοηθήσει πολύ. Μου σώσατε τη ζωή», έγραψε, «γιατί άμα ήμουν στα φανάρια πρώτον δεν θα είχα ρούχα, δεύτερον δεν θα είχα φαγητό. Γιατί ο θείος μου με πήγε στα φανάρια».
αφήστε ένα σχόλιο